Onderstaand artikel verscheen 25 april 2012 in Trouw
Het einde van de ‘politiek van de opgestoken middelvinger’ is in zicht. De breuk tussen Wilders en het kabinet tekent een keerpunt in de moderne politiek. In Den Haag breekt een periode aan waarin niet het probleem, maar de oplossing centraal komt te staan.
In een glazen bol kan niemand kijken, maar trends zeggen wel iets. De PVV daalde de laatste periode in de peilingen en staat op het laagste niveau sinds twee jaar. Nu afgelopen zaterdag de PVV besloot de Catshuis onderhandelingen af te breken maakt Nederland zich op voor nieuwe verkiezingen. De laatste jaren slaagde Geert Wilders er keer op keer in om in Den Haag iedereen voorbij te sprinten, maar inmiddels begint bij het publiek vermoeidheid in te treden. De overtreffende trap kent een laatste trede. Met de groeiende macht van de partij sinds de afscheiding van Wilders bij de VVD in 2004, is het nu wel gedaan.
De laatste tien jaar hebben we gezien dat het politiek debat grotendeels ging over problemen, en veel minder om oplossingen. Terwijl het vinden van oplossingen voor maatschappelijke problemen juist datgene is waarvan ik hoop dat politici het trachten te doen. Zolang de besluiten maar rechtvaardig en vooral begrijpelijk klonken vonden we het wel best. Maar inmiddels worden we geconfronteerd met financiële en maatschappelijke problemen die niet meer in een eenvoudig debat zijn af te doen. Het zijn problemen die vragen om een krachtig antwoord. Er breekt nu in de politiek een periode aan waarin de doelgerichte oplossing centraal komt te staan. Dit brengt een andere vorm van politiek bedrijven met zich mee en die past niet bij de stijl van Wilders, zo is gebleken. De Romeinse staatsman Cicero zei ooit: ‘Laat je wensen gecontroleerd worden door de rede’ en dat is nu juist wat we de laatste tien jaar zo hebben gemist.
Eindeloze polarisatie maakt de burger niet gelukkig
Afgezet tegen de Paarse jaren zal menigeen de laatste tien jaar een verademing hebben gevonden. Politiek kwam binnen in het hart van de burger, en menig Kamerdebat heeft een boeiend gesprek bij de koffieautomaat opgeleverd. Maar nu loopt de ‘opgestoken middelvinger politiek’ op zijn laatste benen. Applaus maakt plaats voor irritatie en bewondering wordt ingeruild voor teleurstelling. Het kan ook bijna niet anders. De tijden zijn onzeker, de economische crisis duurt voort en economen roepen in koor dat er ruimte moet worden gemaakt voor hervormingen. Zaterdag is gebleken dat het niet mogelijk is dat de belangen van populistische partijen samengaan met het nemen van aanzienlijke verantwoordelijkheid voor een hoger belang. Na anderhalf jaar gedoogconstructie mag zelfs de vraag worden gesteld of de PVV zelf niet meer problemen veroorzaakt dan dat het oplost.
In de Verenigde Staten is inmiddels zichtbaar dat eindeloze polarisatie de burger niet gelukkig maakt. Daar is een compromis nauwelijks meer mogelijk omdat het gezien wordt als een verlies. Polarisatie is in de politiek tegenwoordig vooral een strategie om te winnen, maar het is niet de strategie om het te winnen van de problemen. Het zou dan ook een goede ontwikkeling zijn als het maatschappelijk debat zich meer gaat concentreren op de oplossingen. Dan is het maken van moeilijke keuzes ineens ook een stuk minder lastig, omdat er een perspectief gloort en het draagvlak zal groeien. En wellicht zijn veel problemen waar we het nu over hebben, dan ook snel weer vergeten.
Het mooie van politiek is dat het er werkelijk toe doet. Ik vraag me dan ook af of Geert Wilders de laatste tijd wel eens heeft gedacht aan deze uitspraak van Wim Kan: ‘Je moet in Nederland altijd precies weten hoe ver je te ver kunt gaan’.
Frits Bloemberg is historicus, bestuurskundige en oprichter van Het Debatbureau
